Medische spitstechnologie moet in dienst staan van de mens, moet een bijdrage kunnen leveren tot zijn (aangetaste) levenskwaliteit, maar is niet bedoeld om het stervensproces te rekken of iemand zinloos (tegen zijn wil) in leven te houden. Wij artsen worden getraind om deze technieken goed toe te passen, maar worden nog steeds niet adequaat voorbereid om met de negatieve gevolgen om te gaan. Als tegenreactie kwam er in ons land een beweging op voor de levenskwaliteit van ongeneeslijke patiënten met levensbedreigende aandoeningen. Deze zogenaamde 'palliatieve zorg-beweging' vraagt opnieuw aandacht voor het comfort van de zieke mens en zijn omgeving zonder te willen ingrijpen in het 'natuurlijk' stervensproces.
Palliatieve zorg kon in het begin op weinig bijval rekenen, zowel van de overheid als van veel medische 'techneuten'. En ook vandaag moeten nog steeds pensenkermissen georganiseerd worden om deze zorg bij het levenseinde financieel te ondersteunen. Toch bespaart deze supportieve zorg heel wat mensen vermijdbare ellende in hun laatste levensfase. In veel gevallen (40 procent) is het stervensproces echter nog nauwelijks 'natuurlijk' te noemen. Het wordt integendeel 'medisch' gestuurd waarbij het tijdstip van overlijden afhangt van een medische beslissing zoals het stoppen of niet starten van een zinloos geworden behandeling (stoppen van kunstmatige beademing, voedsel of vocht ontzeggen), aanpassing van pijnstillers bij een ondraaglijk levenseinde (palliatieve sedatie).
Evenals de medische spitstechnologie is de palliatieve zorg ook niet onfeilbaar. Sommige situaties zijn zo ontluisterend, onwaardig, uitzichtloos geworden dat de betrokkene eerder kiest voor een zélfgekozen, mild levenseinde (euthanasie). In het geheel van de beslissingen bij het levenseinde is euthanasie de enige waarvan we met zekerheid weten dat het initiatief van de patiënt komt. Hoewel het kwantitatief de minst frequente vorm van medisch begeleid sterven is (1 procent van de hoger geciteerde 40 procent), was een wettelijke regeling noodzakelijk omdat mensen nu weten dat ze minstens het recht hebben om de euthanasievraag te stellen. Bovendien weten wij artsen dat we niet vervolgd worden wanneer we de voorwaarden van de wet respecteren. Het heikele punt blijft de andere beslissingen bij het levenseinde. De Orde van Geneesheren zegt duidelijk dat zinloos geworden behandelingen moeten gestopt worden, dat men dus moet verzaken aan therapeutische hardnekkigheid, en dat het ondraaglijk lijden moet verzacht worden.
Toch wordt er nog te veel nutteloos doorbehandeld, wat het gezondheidsbudget massaal aantast, en te weinig aan pijnstilling gedaan. Eén belangrijke reden is de angst voor vervolging wanneer bij het afzien van verdere behandeling of proportioneel opdrijven van pijnstillers dit door de omgeving verward wordt met het 'doden' van de patiënt met gerechtelijke narigheid als gevolg. Denk maar aan de arts in Boom die bij een patiënt met terminale longkanker de kunstmatige beademing stopte en meer dan 6 jaar van moord werd beschuldigd. Een andere reden is dat wij artsen tot deskundigen worden opgeleid die autonoom over behandelingen kunnen beslissen zonder patiënt of familie in de besluitvorming te betrekken.
Het gevolg is dat er nog te veel beslissingen boven het hoofd van patiënten genomen worden, zonder overleg en in de schemerzone. Een gevaarlijke evolutie merkt men momenteel in Nederland waar het aantal aangegeven euthanasies afneemt en het aantal overlijdens na palliatieve sedatie toeneemt. Palliatieve sedatie is een beslissing bij het levenseinde waarbij de patiënt met onbehandelbaar ondraaglijk lijden kunstmatig in slaap wordt gehouden tot aan zijn dood (het zogenaamd 'platspuiten' van de patiënt). Het is hier echter niet duidelijk of dit al dan niet met de patiënt werd overlegd. Bovendien wordt deze techniek zeker ook aangewend om niet te moeten ingaan op een verzoek naar euthanasie. Op deze manier komt de bal terug in het kamp van de artsen zonder dat er een maatschappelijke toetsing (via een aangifte) plaatsvindt.
Uit het voorgaande blijkt nood aan meer transparantie rond het medisch handelen bij het levenseinde. Het is onlogisch dat men voor euthanasie strikte regels moet volgen terwijl bij andere beslissingen bij het levenseinde, zoals palliatieve sedatie, geen maatschappelijke controle nodig is. Niet alleen komt de autonomie van de steeds mondiger wordende patiënt in het gedrang, maar dit leidt ook tot onzorgvuldige medische besluitvorming. We hebben in België een goede ervaring met de federale commissie euthanasie die als een buffer staat tussen de artsen en de gerechtelijke macht. Waarom zou men de andere beslissingen bij het levenseinde ook niet door zulke interdisciplinaire commissie laten toetsen, zelfs in situaties van levensbeëindiging zonder verzoek zoals bij pasgeborenen met desastreuse afwijkingen zoals dit in Nederland volgens het Gronings protocol gebeurt?
Iedereen wil op een waardige wijze sterven wars van vermijdbare ellende. Sommigen laten de manier waarop over aan de deskundigheid van de arts. Anderen zijn niet meer aanspreekbaar en dan zal de arts in eer en geweten, liefst na overleg met de omstanders, voor een waardig levenseinde moeten zorgen. Nog anderen willen bewust in de besluitvorming betrokken blijven.
In alle gevallen moet er echter transparantie bestaan zodat iedereen ten minste de kans krijgt om een levenseinde te krijgen dat het dichtst bij de eigen wens aanleunt. Zwaar zieke mensen hebben geen boodschap aan deze hoger geciteerde semantiek. Zij willen enkel maar een zo goed mogelijke oplossing voor hun miserie. Voor sommigen is dat palliatieve zorg, voor anderen is dat een beslissing bij het levenseinde inclusief euthanasie. Door maatschappelijke toetsing uit te oefenen op àlle beslissingen bij het levenseinde, zullen artsen er meer zorgvuldiger mee omgaan en zullen de gerechtelijke instanties alle andere beslissingen dan euthanasie niet zonder meer gelijkstellen aan 'moord', zoals vandaag maar al te vaak gebeurt.
Deze tribune van Wim Distelmans verscheen in De Standaard.
Meer informatie over euthanasie op www.leifartsen.be.
4 Reacties:
- At 13:17 Anoniem said...
-
Iedereen heeft het recht om zelf te beslissen over zijn eigen leven. Ons enig allerlaatste recht is dan ook te beslissen wanneer het tijd is een einde te maken aan ons eigen leven. Dank u aan de mannen en vrouwen die ons in zulke droevige situaties helpen.
- At 15:07 Anoniem said...
-
Deze VUB-professor verdient een pluim. Als je ziet hoeveel tijd er verloren gaat na een aanvraag voor euthanasie en het toekennen ervan, sterven deze mensen een langzame maar wel zéér pijnlijke dood. Natuurlijk moet dit onder controle blijven gebeuren om eventuele misbruiken te voorkomen, maar dat neemt niet weg dat het huidige systeem nog al te vaak tekortschiet. Indien men moet leven met eeuwige pijn - waar zelfs verdoving niet meer helpt - moet men persoonlijk kunnen beslissen over leven en dood. Hebben we eigenlijk wel zoiets als het recht op leven, zonder het recht op sterven?
- At 20:52 Anoniem said...
-
Mensen die pro-euthanasie zijn, zijn doorgaans ook de meest hardnekkige tegenstanders van de doodstraf. Hoe valt zoiets te rijmen? Zo'n moordenaar moet toch óók "ondraaglijk" geestelijk lijden, als hij écht beseft wat hij misdaan heeft... Maar dan hebben de euthanasie-verdedigers plots alle medelijden wél verloren?
- At 23:39 Anoniem said...
-
Ik heb in mijn familie een aantal dokters en verpleegkundigen. Zij zijn al zeer vaak geconfronteerd geweest met sterven en het lijden dat er vaak aan voorafgaat. Euthanasie is nog steeds maar al te vaak taboe (ook in bepaalde ziekenhuizen van Caritas-signatuur) en sterven een ver-van-mijn-bed-show voor velen.
Nog véél te vaak probeert men mensen hun leven nodeloos te rekken, soms tot het absurde toe via bloedtransfusies, antibiotica en tal van andere "kuren", ondanks het feit dat men maar al te goed weet dat er toch niets meer te redden valt.
Ikzelf heb natuurlijk (nog) geen ervaring met zulke stervensbeleiding, maar dat neemt niet weg dat ik, o.a. via de medici in mijn familie, wel degelijk weet hoe schrijnend de situaties soms kunnen zijn. Door op hun ervaringen af te gaan, zou ik zelf vrij snel beroep doen op een palliatieve arts en mij eventueel laten opnemen op een palliatieve dienst, en zodra het écht onomkeerbaar is de arts vragen om euthanasie op mij uit te voeren.
Het verschil tussen de gewone afdelingen en een palliatieve dienst of een euthanasiecentrum is enorm. Iedereen zou eens moeten gaan kijken wat zo'n dienst inhoudt. Voor mijzelf is het een uitgemaakte zaak dat wanneer mijn waardigheid verdwijnt, ik nog gewoon lig te liggen en iedere dag er eigenlijk voor zowel mezelf als voor mijn omgeving één teveel is, er snel een eind aan gemaakt mag worden.
Omdat iedereen ooit zal moeten stemmen en er geen enkele remedie bestaat tegen dood gaan, zie ik dood gaan als "rust", als het voorbij zijn van kwellingen, pijn en zorgen. En op een bepaald moment moeten we het dan ook kunnen loslaten. Het hoort bij het leven.
Ik vind het persoonlijk soms van veel meer liefde getuigen als je iemand kunt loslaten dan hem per se bij je te willen houden voor jezelf. Daarom ben ik ook voor de uitbreiding van euthanasie naar dementen en minderjarigen. Als zo iemand sterft door euthanasie, gaat de omgeving vanbinnen ook voor een stuk dood maar ik wil die persoon tenminste niet langer in zijn toestand laten verder "leven" omdat ik de pijn van afscheid nemen voor mijzelf wil voorkomen.
Het summum van verantwoordelijkheid is het bereid zijn te kiezen van het eigen moment van overlijden. Het summum van vrijheid is er zelf een einde aan kunnen maken.