Onder andere de Nobelprijswinnaar voor economie, Milton Friedman, zei ooit There ain't no such thing as a free lunch. De redenering is eenvoudig. Je kan niet praten over gratis openbaar vervoer, want er zal altijd iemand zijn die dit moet betalen. In het geval van publieke goederen zullen dit de belastingbetalers zijn. Vele jaren voor Friedman, was het de Franse economische filosoof Frederic Bastiat die in zijn beroemde essay Ce qu'on voit et ce qu'on ne voit pas reeds sprak over verborgen kosten, in de hedendaagse economie ook wel opportuniteitskosten genoemd. Bastiat leert ons dat met het geld van de gratis politiek heel wat andere zaken gefinancierd kunnen worden. Dit maakt dat de werkelijke kostprijs van "gratis" openbaar vervoer voor studenten hoger oploopt dan de zichtbare kosten. Zo moeten we ook rekening houden met de mogelijkheid dit geld te investeren in bijvoorbeeld verdere lastenverlagingen voor ondernemingen, wat in de huidige situatie een veel nuttigere investering zou zijn. Of nog een radicale hervorming van de fiscaliteit inzake vervoer en transport waardoor er incentives kunnen gegeven worden om het wagenpark versneld te verjongen. En dus minder vervuilend te maken. Het zijn slechts enkele voorbeelden van opportuniteiten die de kostprijs van een gratis studentenabonnement onverantwoord hoog doen oplopen.
De vorige minister voor overheidsbedrijven, Johan Vande Lanotte, heeft vorig jaar het "gratis" woon-werkverkeer per trein ingevoerd. De overheid - lees: de belastingbetaler - neemt 20% van de abonnementskosten op zich en de werkgever mag de resterende 80% ophoesten. Ook hier is de vorige redenering natuurlijk van toepassing. Het gratis beleid van de socialisten is niet meer dan een pervers herverdelingsmechanisme. Het moet dan ook stoppen. Liever vandaag dan morgen.
Bovendien komt de gratis politiek vaak enkel ten goede aan zij die hem het minst nodig hebben. Zo kunnen ouderen gratis of tegen sterk verlaagde prijzen het openbaar vervoer nemen. Het zijn net deze mensen die beschikken over de grootste spaarreserves en dus in de mogelijkheid verkeren om hun vervoer zelf te financieren. Naast de gepensioneerden kunnen ook kinderen, jongeren tot 18 jaar en ambtenaren genieten van "gratis" of goedkoop treinvervoer. Dit maakt dat de basisprijs voor een gewoon ticket (te) hoog ligt en de regering jaarlijks extra subsidies moet toestoppen om de financiele put te delven.
Met deze hele politiek riskeren we voorbij te gaan aan de werkelijke verbeteringen die moeten aangebracht worden aan het openbaar vervoer in het algemeen. De dienstverlening laat nog steeds te wensen over, comfort is vaak zoek op overvolle treinen tijdens de spitsuren en het is een hele krachttoer om vanuit een randgemeente enkel met het openbaar vervoer tijdig op het werk te geraken. Elk individu maakt dagelijks zijn eigen analyse. Ofwel gaat hij in de file staan, waar hij nog de mogelijkheid heeft zijn krant diagonaal door te nemen of gezellig naar de radio te luisteren, ofwel gaat hij, als kuddevee bij elkaar gepropt, naar het werk met het openbaar vervoer. Op deze manier zal de dagelijkse keuze voor elk individu moeilijk blijven. Als we dan toch moeten investeren in het openbaar vervoer, laten we ons dan focussen op de echte problematiek.
Laten we daarin ook niet vergeten dat er heel wat mensen zijn die door professionele bezigheden hun wagen simpelweg niet kunnen missen. Via taksen en accijnzen betalen ze de door hen veroorzaakte overlast al terug aan de samenleving. Is dit dan wel correct? Deze mensen worden rechtstreeks en onrechtstreeks financieel gestraft doordat ze niet anders kunnen dan de wagen te gebruiken. Is dit dan zo sociaal rechtvaardig? Een doelgroepenbeleid zorgt onvermijdelijk voor dit soort van moeilijke dilemma's. Laat daarom de verantwoordelijkheid aan de burgers zelf. Dit wil zeggen dat wie gebruik wil maken van bepaalde voorzieningen, ervoor dient te betalen. Net zoals iemand die er geen gebruik van wenst te maken, er niet voor hoeft te betalen. Dit is enkel haalbaar als we het heilige huisje van de nationale spoorwegen durven afbreken.
Het LVSV Leuven pleit dan ook voor een volledige privatisering van de NMBS groep, maar dit gaat buiten het opzet van dit opiniestuk.
België kent nu al een van de hoogste belastingstarieven ter wereld. We kunnen niet langer oogluikend toelaten dat een overheid zich laat leiden door plat populisme op kosten van de belastingbetaler wanneer we als samenleving vandaag voor zware economische uitdagingen staan. Laat het individu toe zijn eigen keuzes te maken bij de allocatie van zijn financiele middelen. Het wordt dan ook tijd dat de rede het haalt van het gratispopulisme, because there ain't no such thing as a free lunch.
Deze tekst van Evert Gruyaert verscheen tevens in De Tijd, Blauwdruk en The Free State, alsook op LVSV.be, Libertarian.nl, LVSVLeuven.be, NovaCivitas.org, Liberales.be en MeerVrijheid.nl.
Meer teksten van hem op www.evertgruyaert.be.
2 Reacties:
- At 17:27 Anoniem said...
-
Knappe tekst Evert. Mooi geciteerd, Vincent. De tekst komt me wel vrij bekend voor ...
- At 16:22 Anoniem said...
-
Hallo allemaal. Ik ben Nederlander en heb een beschouwing gemaakt over gratis openbaar vervoer. In de laatste proefwerkweek moeten we deze beschouwing gaan uitschrijven. Het is erg belangrijk, dus ik hoop dat op- of aanmerkingen op worden gegeven. Alvast bedankt voor jullie commentaar. Ik ben op deze website per ongeluk terechtgekomen en hoop van jullie wat leuke (Belgische) insteken te kunnen krijgen.
In het Belgische Hasselt is het al ingevoerd, gratis openbaar vervoer. Sinds 1 juli 1997 kan elke inwoner van het Belgische Hasselt gebruikmaken van gratis openbaar vervoer. Hierdoor is de infrastructuur aanzienlijk verbeterd, rijden er aantoonbaar minder auto's en kon de tweebaans-ringweg met één baan worden versmald. Inmiddels praat heel Vlaanderen over invoering van gratis openbaar vervoer. Ook in Nederland is ‘gratis openbaar vervoer’ een belangrijk onderwerp bij de politieke partijen. Zo wil GroenLinks gratis openbaar vervoer ook in Nederland invoeren. Maar het CDA daarentegen wil er niets van weten. De strijd om het wel of niet gratis maken van openbaar vervoer is een strijd tussen de kosten voor gratis openbaar vervoer en filevrije autowegen. Wat zijn de voor - en nadelen van gratis openbaar vervoer?
De grootste ergernis van de weggebruiker is de file. Vooral in de spits is dit heel erg vervelend.
Dagelijks zijn er zo'n 760 files op de autowegen in Nederland, dus files zijn een groot probleem.
De overheid heeft al veel dingen geprobeerd om het fileprobleem op te lossen, zoals rekening rijden. Maar tot nu toe is er nog niks geweest wat écht effectief was. Gratis openbaar vervoer kan een oplossing zijn voor het fileprobleem. Er zullen dan namelijk meer mensen zijn die de trein of de bus nemen en dus niet in de auto stappen. Maar om de mensen uit de auto te krijgen moet het openbaar vervoer aantrekkelijk zijn. In dit geval dus het openbaar vervoer gratis maken.
Een nadeel is dat de veiligheid in het O.V. waarschijnlijk achteruit zal gaan. Men kan namelijk niet meer ongewenste personen weren uit de trein en op het perron aangezien geen vervoersbewijs meer benodigd is.
Als al die mensen niet meer in de file staan omdat het openbaar vervoer gratis is, is dit ook beter voor het milieu. Tegenwoordig is het broeikaseffect een veelbesproken onderwerp. De uitlaatgassen, die CO2 uitstoten, wordt de atmosfeer aangetast. Hierdoor wordt het steeds warmer en warmer op aarde. Een weg zonder files is erg gunstig. Mensen kunnen zich dan makkelijker van A naar B verplaatsen, waardoor er minder benzine verbrand hoeft te worden. Het milieu zal hierdoor een stuk schoner worden. Als gevolg hiervan kan ook het Kyoto-verdrag behaald worden. In de wereld zijn 55 landen aangesloten bij dit gedrag. Deze landen beloven om 10% minder CO2 uit te stoten. Over 10 jaar moet Nederland dus 10% minder CO2 uit hebben gestoten dan een aantal jaren terug. Als in Nederland het openbaar vervoer gratis wordt, kan dit haalbaar zijn.
Wat we zeker ook niet moeten vergeten is dat autoverkeer de laatste jaren erg onveilig is. Er gebeuren steeds meer ongelukken in het verkeer. Jaarlijks vallen er zo’n 817 doden in het verkeer. In de periode van 1998 – 2006 is het aantal verkeersslachtoffers toegenomen met ruim 30 %. Als mensen meer gebruik maken van het openbaar vervoer zullen er dus minder auto’s rijden op de wegen. Het aantal verkeersslachtoffers kan hierdoor flink dalen.