Alvorens de interessante weg in te slaan, welke ik meestal pleeg te bewandelen, zou ik het hoofdthema – een zware naam voor een luchtig saai onderwerp - van dit essay graag duidelijk afbakenen. De toekomst van het boek is doorheen de afgelopen decennia een geliefkoosd onderwerp geweest voor elke zichzelf respecterende criticus en/of pseudo-filosoof. Bijgevolg heb ik niet veel zin om ongeletterde personen en hun inhoudsloze schrijfbaksels een forum te geven binnen mijn zoveelste schitterende schrijfsel. Ik heb mijn uiterste best gedaan om mijn eigen geestelijk vermogen ietwat af te stemmen op de beperkte denkwereld van de intellectloze taalkundigen. Ondanks verscheidene pogingen van mijnentwege ben ik er echter niet in geslaagd. Dit valt natuurlijk volledig te verklaren aan de hand van de enorme IQ-kloof tussen ons, die enigszins vergelijkbaar is met de muur tussen Oost- en Westberlijn gedurende de Koude Oorlog. Men kan het machtige Caeseriaanse Rome toch ook niet zonder boe of ba omvormen tot een dorpje van het Erpskwerps-type.
De enige persoon die tot de kern van het probleem heeft kunnen doordringen, is Francisco de Jole die onlangs in Rotterdam over dit onderwerp, met name over de zinloosheid van het onderwerp, is komen spreken. Vooral de conservatieve opvatting over boeken en het internet moesten er aan geloven. Waarom hebben we het bijvoorbeeld nooit over de teloorgang van de wasserette of de komst van de auto, maar wel steeds over de nog nuttelozere impact van het internet op de boekenverkoop? Ik kan mij volledig vinden in deze gevatte opmerking.
Het is een niet te miskennen feit dat er ongetwijfeld veel minder boeken verkocht worden door de introductie van de persoonlijke wasmachine. In de meeste oude films waar wasserettes de rol van protagonist op zich nemen, zitten de gebruikers voortdurend te lezen in allerhande stationslectuur. Ik weet het niet zeker maar ik, als jonge liberaal, ga er prat op dat quasi elke hardwerkend lid van de economische onderbouw, die onze maatschappij ondersteunt en het kapitalisme in stand houdt, thuis een eigen wasmachine heeft. Tevens vermoed ik dat nog maar een zeldzame enkeling een kruk of iets dergelijks in de badkamer of het washok plaatst om - terwijl de trommel draait - een boek te lezen. Er moet een miljoenenpubliek verloren gegaan zijn met de maatschappelijke marginalisatie van de wasserette. Maar ik heb er de facto nooit een verzuchting over gehoord, zelfs niet vanwege die zogenaamde conservatieve ‘boekenliefhebbers’ die de evolutie koste wat het kost tegen willen houden.
Hetzelfde geldt immers ook voor de opkomst van de personenauto na de Tweede Wereldoorlog. Vroeger, toen quasi niemand een eigen auto had en reizigers zich steeds met de trein, trekschuit of andere openbaar vervoersmiddel verplaatsten, werd er ongetwijfeld enorm veel gelezen om de kilometers te doden. De weinige personen die nog op een frequente basis literatuur tot zich nemen tijdens het transport, zijn de weinige pendelaars die de trein, tram, bus of metro nemen – de analfabeten niet te na gesproken – en zij die zich een chauffeur kunnen veroorloven. Duizenden boeken worden hierdoor maandelijks minder verkocht, maar hoort men ooit iemand klagen over de toekomst van het boek door de komst van de auto?
Stephen King, één van de bekendste en bijgevolg best betaalde Amerikaanse auteurs, is voorlopig de pionier van de nieuwe verkooptechnieken. Het succes werd in de Amerikaanse kranten als "gigantisch" omschreven. Wanneer we echter de subjectieve meningen uit dergelijke artikels – deze artikels citeren zou puur tijdverlies zijn – schrappen en ons enkel volledig concentreren op het objectief cijfermateriaal, dan blijkt dit boek "Riding The Bullet" de grootste flop te zijn uit de carrière van de alom geprezen Stephen King. Een schamele honderdduizend exemplaren werden wereldwijd verkocht, waarvan slechts driekwart betalende lezers. De resterende 25% vond het blijkbaar opportuun om de betalingen via internet te omzeilen. King verklaarde onlangs trots in The Herald Tribune dat "hij uitermate tevreden was over de verkoopresultaten en dat hij probleemloos de break-even kan halen met dit boek." Dit mag voor een homofiele kutschrijver als Tom Lanoye misschien een succes zijn, maar voor een topauteur als Stephen King die volgens het NRC Handelsblad "voor zijn vorig meesterwerk "Bag Of Bones" in het Nederlands taalgebied alleen al honderdduizend euro binnenhaalde aan vertalings- en auteursrechten en waarvan wereldwijd meer dan anderhalf miljoen exemplaren over de toonbank gegaan zijn," moet dit e-boekavontuurtje toch op een sisser afgelopen zijn. De hypocriete Amerikaan echter houdt vol dat het e-book de enig gangbare en op termijn rendabele manier is om de literatuur in stand te houden.
Een andere opwerping die ikzelf zou willen maken, is het gebrek aan lezerspubliek door het discriminerende medium, internet genaamd. Diegenen die hierover geen beschikking hebben, zullen in de nieuwe maatschappij geen boeken meer kunnen lezen en de gezelligheid van de bibliotheken zal ook verdwijnen. De digitalisering van het boek mag dan wel door de whizzkids als een zege beschouwd worden, de beperking van de publieke toegankelijkheid door allerlei restricties en licenties is wel een feit. Het e-book is in opmars volgens sommigen, maar volgens mij betekende dit mislukte experiment eerder een triomf van het geschreven boek op het abstracte digitale boek. Enkel de weinige computerfreaks, die meestal als een bende gefrustreerde pubers op en rond het net scharrelen op zoek naar weer een nieuw internetproduct en die daarbij in extase geraken en zo hopen een orgasme te krijgen, kunnen het als een nederlaag beschouwen.
Persoonlijk ben ik er rotsvast van overtuigd dat het e-book niets meer is dan een natte droom van enkele net-weirdo’s die tegenwoordig in elke Amerikaanse talkshow, van Oprah tot Dr. Phil, de revue passeren. Het concept is gedoemd om de eerste decennia te mislukken omdat de mensheid, die zich maar al te graag vasthoudt aan het ‘huisje, tuintje, kindje’-ideaal er nog niet rijp voor is.
Het e-book zal nooit helemaal verdwijnen. De idee van digitale onbeperktheid zal steeds in andere vormen op de poort van de beschaving aan komen kloppen en ooit zal die poort misschien geopend worden maar tot dat ogenblik zal het onhandige e-book enkel een onbezorgde toekomst hebben in de vitrines van musea die gewijd zijn aan mislukte ideeën.
Dit essay verscheen ook op Stumm.be en in Olvactueel.
Meer over literatuur op www.brakkehond.be.
4 Reacties:
- At 20:02 Anoniem said...
-
Schitterende tekst, tenminste als je hem puur als "ludiek" boekstaaft. Een leuke kijk op de dingen.
- At 13:53 Anoniem said...
-
Vincent, e-boeken zijn wel degelijk de toekomst. Iedereen die dat wil, kan er eizona kosteloos één uitgeven via bedrijven zoals www.toekomstinvestering.nl en de successen van dat soort boeken zijn ongezien. Jouw tekst had misschien enige waarde toen je hem schreef, maar de werkelijkheid heeft je vandaag ongelijk gegeven.
- At 11:53 Anoniem said...
-
Een zéér interessant interview over dit thema met professor Paul Rutten van de Leidense Universiteit.
http://www.forumarchief.leidenuniv.nl/index.php3?c=296 - At 11:54 Anoniem said...
-
Er is nog wel een toekomst voor het boek!
Als je de berichtgeving over ebooks en online uitgeven een beetje volgt, dan zou je bijna gaan denken dat het oude vertrouwde boek binnen afzienbare tijd een zeldzaamheid is. Maar het boek hoeft nog lang niet afgeschreven te worden, dat was althans de teneur van het ECI- congres 'Media vroeger, nu en in de toekomst' dat onlangs plaatsvond.
Naast minister Plasterk bogen ook Adriaan van Dis, Fons van Westerloo, Guido Thijs en Adjiedj Bakkas zich over het heden, verleden en toekomst van de gedrukte media. Zij concludeerden dat de toekomst van het boek nog niet is beslist. Er zijn genoeg kansen, maar dan moet de branche wel inspelen op de veranderende markt.
Prof. Ed Peelen stelde vast dat Nederlanders steeds minder lezen, ondanks het stijgende opleidingsniveau. Onze aandacht wordt in toenemende mate over verschillende media verdeeld; we zitten voor de tv, kijken naar een dvd, zitten te internetten of zijn aan het bellen of sms-en. Ontlezing doet zich vooral voor bij jongeren en mannen, en dat is niet verwonderlijk, als je ziet dat de hoeveelheid tijd die men online besteedt de laatste paar jaar bijna verdubbeld is.
Volgens 'bedrijfsverloskundige' Guido Thys lezen mensen nog steeds veel, maar doen dat op een andere manier. Alleen als de markt daarop inspeelt dan is er volgens hem nog een rol weggelegd voor het boek. Oktay Erciyaz van ECI sloot zich hierbij aan: 'Jongeren lezen tegenwoordig op een andere manier, maar de rol van het boek is allerminst uitgespeeld. Wel is het belangrijk in te spelen op de genoemde veranderingen in de markt.'
Hoe dat inspelen op veranderingen door de branche in z'n werk gaat, werd een beetje in het midden gelaten. De bekende toverwoorden ‘crossmediaal’ en ‘leesbeleving’ waren in dat kader ook weer op dit congres te horen: als antwoord op de digitale revolutie dient het boek verhalen in andere media te ondersteunen en aan te vullen.