Eerst en vooral de meest voor de hand liggende reden: de stijgende olie- en gasprijzen die vooral tot uiting komen in de specifieke werking van de energiemarkten. Deze werken als volgt: alle producenten kunnen een hoeveelheid energie aanbieden aan bepaalde prijzen. Dit werkt meestal getrapt: de eerste hoeveelheden worden aangeboden aan lagere prijzen want zijn geproduceerd in centrales die goedkoop elektriciteit kunnen produceren maar minder flexibel zijn (lees: ze kunnen niet van het ene moment op het andere opgestart worden). Voor extra geproduceerde hoeveelheden gaat de prijs steeds hoger liggen want deze worden geleverd door centrales die wel flexibel zijn maar een hogere werkingskost hebben. Waarom leveren deze grote centrales dan niet alle energie? Elektriciteit is zeer moeilijk stockeerbaar in grote hoeveelheden. Dit maakt dat het aanbod de vraag altijd moet volgen en er dus slechts een beperkte ‘basisbelasting’ kan geleverd worden door de niet-flexibele centrales met een goedkopere werking.
Al deze aangeboden hoeveelheden worden dan gecombineerd tot een totale getrapt stijgende aanbodcurve. Nu wordt er analoog ook een getrapte vraagcurve geconstrueerd. Waar deze curves elkaar snijden wordt de prijs bepaald en deze prijs moet betaald worden voor de gehele hoeveelheid (dus ook voor de goedkoper geproduceerde hoeveelheden). Aangezien de vraag vrij inelastisch is, zal de prijs dus vooral bepaald worden door de kostprijs van de door de flexibele, duurdere centrales geleverde energie die vooral op gas en olie werken. Zolang de grondstoffenprijzen niet dalen of er geen technologische vernieuwingen komen op het gebied van energiestockage of andere bronnen om deze laatste hoeveelheden (goedkoper) te produceren, is het dan ook bijzonder onrealistisch te hopen dat de energieprijzen zullen dalen.
Een tweede reden zijn de stijgende transmissie- en distributietarieven. Nu hebben deze niets te maken met enige vorm van marktwerking: ze zijn nog steeds volledig door de staat gereguleerd. Dit betekent dat de staat bepaalt hoeveel winst deze bedrijven maken. Als men dan nog eens weet dat de distributie en transport op laag- en middenspanning voor een groot deel in handen is van de intercommunales (en dus de gemeenten) die deze winsten opstrijken, lijkt het helemaal onwaarschijnlijk dat deze verlaagd gaan worden. Dit zou een serieuze aderlating betekenen voor deze gemeenten die men dan op een andere manier zou moeten opvangen, dus blijft men er liever af.
Als de bevoegde regeringen dan ook nog eens een hoop maatregelen doorvoeren die fameuze kosten met zich meebrengen, is het niet verwonderlijk dat deze prijzen fameus stijgen. Enkele voorbeelden: volgens een Vlaams decreet moet tegen 2020 99% van de woongebieden aansluitbaarheid hebben op het gasnet (er was zelfs eerst sprake van 100% maar dit kon gelukkig tijdig voorkomen worden). Dit betekent dat er kilometers nieuwe gasleidingen moeten aangelegd worden, zelfs tot in woongebieden waar dit absoluut niet meer rendabel is (en dus zeker niet marktconform). Een ander voorbeeld is het invoeren van de slimme meters. Hiermee kunnen meterstanden en het aan- en afkoppelen van het net van op afstand gebeuren. Een geweldige kost die in de meeste gevallen (van correcte betalers) absoluut overbodig is.
Nog een voorbeeld is de massale opkomst van WKK (= warmte kracht koppeling: tuinders voorzien hun serres van warmte door gasturbines die als bijproduct elektriciteit leveren die terug in het net gebracht kan worden) en hernieuwbare energiebronnen die aan het net moeten gekoppeld worden. Er zijn natuurlijk de directe kosten van het aankoppelen zelf, maar er is meer. Tot nog toe wordt het grootste deel van de energie geleverd door de kerncentrales wat maakt dat er een uitgebreid hoogspanningsnet is in de omgeving van de kerncentrales. Wanneer er echter een aantal windmolenparken op zee gaan bijkomen, zal dit maken dat er grote aanpassingen zullen moeten gebeuren in het hoogspanningsnet aangezien dit in de kustregio verre van voldoende ontwikkeld is om deze vermogenstromen te dragen.
Nu vallen er inderdaad vragen te stellen bij het quasi-monopolie dat een bedrijf als Electrabel in de schoot geworpen heeft gekregen maar men kan niet verwachten dat een markt die jaren gebukt ging onder staatsinterventie nu opeens van de ene dag op de andere perfect gaat werken. Toch zijn er de laatste tijd berichten dat steeds meer mensen zouden overschakelen van energieproducent, wat toch een gunstig teken is. En vooral met de steeds betere interconnecties binnen het Europese net wordt de markt steeds groter en de macht van een specifieke speler steeds kleiner, wat alleen maar ten goede kan komen van de consument. Maar met de hoge brandstofprijzen en het toenemende belang van hernieuwbare bronnen in het achterhoofd lijkt het toch zo dat de droom van goedkope energieprijzen definitief opgeborgen mag worden.
Dit opiniestuk van Jens Moens verscheen ook in het magazine Blauwdruk, bij het LVSV Leuven en op InFlandersFields.eu.
Meer teksten van deze auteur op www.lvsvleuven.be.
7 Reacties:
- At 12:28 Anoniem said...
-
Ik ben het toch niet eens met Jens Moens en diens ophemeling van de vrijgemaakte energiemarkt. Een soortgelijke liberalisering heeft bijvoorbeeld ook elders in de wereld tot een puinhoop geleid. Denken we maar aan de VS waar fraude alomtegenwoordig is bij de energiebedrijven en waar om de haverklap ganse steden zonder elektriciteit zitten.
Daarbij wordt er nu, zelfs na de fusie van Electrabel met Suez, gesproken dat de bestaande energieleveranciers te klein zijn om zich staande te houden in het Europa van na de liberalisering. Vandaar zullen we nog meer synergieën en consolidaties op de energiemarkt gaan krijgen zodat uiteindelijk de ganse markt door een zéér beperkt aantal spelers beheerst zak worden, een quasi-monopolist als het ware. En daarvan is het gevolg natuurlijk geen lagere prijzen. - At 14:31 Anoniem said...
-
Beste Wouter,
Ik ben het niet helemaal eens met jouw reactie, maar het geeft mij wel de kans enkele zaken extra te verduidelijken.
Eerst en vooral: in het kader van liberalisering van de energiemarkt worden de VS regelmatig aangehaald als voorbeeld. Dit is echter niet correct. De VS bestaan uit 3 zogenaamde gesynchroniseerde zones die met elkaar verbonden zijn door verbindingen op gelijkstroom. Er is in de VS ook geen federale wetgeving op het vlak van liberalisering, wat er in Europa wel is. De FERC (federale regulator in VS) heeft dan ook andere bevoegdheden dan hier in Europa. In bijna de helft van de Amerikaanse staten is er nog geen enkele vorm van ontbundeling of liberalisering doorgevoerd.
Ten tweede: uw argument van 'alomtegenwoordige' fraude doelt waarschijnlijk op het faliekante aflopen van de liberalisering in Californië, waar na fraude bij Enron PG&E (een van de drie grootste energiebedrijven) failliet ging. Hierbij twee kanttekeningen: indien fraude een maatstaf is om zaken al dan niet te liberaliseren: wenst u na de verschillende fraudezaken in de bankwereld ook hier terug te plooien op staatsbanken? Voorts zijn er ook tal van voorbeelden te geven waar het wel werkt in de VS zoals de zones Texas, PJM, ...
Ten derde uw laatste alinea. Eerst en vooral wens ik te duiden dat ik (ook in mijn tekst) wel vragen heb bij de uitvoering van de liberalisering in België. Maar uw kritiek doelt op de liberalisering as such. Eerst en vooral: ik weet niet in hoeverre u bekend bent met de energiemarkt maar het is zeer moeilijk voorspellingen te doen over de toekomst, net omdat deze markt voor ingrijpende veranderingen staat: het stijgende aandeel van decentrale energiebronnen (WKK, windmolens, fotovoltaïsche cellen, ...). Kleinere spelers die desalniettemin een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Voorts ben ik het ook niet helemaal eens met uw verdere analyse. Stel dat er maar enkele energiebedrijven zijn in Europa. Indien zij de prijs naar grote hoogtes willen sturen staat het een derde partij vrij om aan lagere prijzen te gaan produceren en verkopen. Er is dus altijd een zekere marktdruk om de prijzen niet uit de pan te laten swingen.
Het lijkt mij tenslotte utopisch om te denken dat deze marktsituatie van vandaag op morgen perfect gaat werken, na vele jaren van staatsinterventie en regulering. Maar naar de toekomst toe ben ik toch van mening dat dit systeem uiteindelijk deugdelijker gaat zijn. Maar ik sta steeds open voor discussie... - At 18:11 Anoniem said...
-
@ Jens, hoe minder spelers op de markt, hoe minder concurrentie en hoe eenvoudiger kartelafspraken gemaakt kunnen worden. Daarbij maken de toetredingsbarrières van de energiemarkt de komst van nieuwe spelers onmogelijk, zeker als overheden afgeschreven kerncentrales gaan schenken aan bedrijven en weigeren vergunningen af te leveren voor de bouw van nieuwe centrales.
- At 12:06 Anoniem said...
-
De liberaliseringscritici even een lesje in vrijemarktwerking geven: Door inflatie en kostenstijgingen zullen uiteindelijk alle prijzen stijgen, ook die van stroom en gas, maar de prijzen gaan nooit stijgen door concurentie!
- At 14:15 Anoniem said...
-
Ik deel de mening van Raven. Ook denk ik dat die concurrentie gaat blijven bestaan, maar zoals al eerder gezegd is het in de huidige sterk veranderende energiemarkt moeilijk zinvolle voorspellingen te doen. Er zijn echter andere problemen, zoals de onwil van grote landen om mee te gaan in dit ontbundelingsverhaal. EDF in Frankrijk dat op fusioneren staat met Suez en nog steeds een staatsbedrijf is wat maakt dat de Franse staat mee kan beslissen wat er met de energie in België gebeurd.
Voorts om te reageren op het tweede deel van Thomas zijn commentaar. Uw kritiek op de overheid inzake kernenergiebeleid is in mijn ogen terecht. Niet alleen zijn er de directe barrières. Ook al worden deze 'groene' wetten ongedaan gemaakt, heerst er in België nog altijd veel onzekerheid aangaande de overheidsaanpak (wat als er enkele jaren later weer een andere regering er anders over denkt?) wat maakt dat weinig bedrijven hierin zullen willen investeren. Daarom moet de overheid in mijn ogen er enkel voor waken dat de veiligheid (met rationele normen!) gevrijwaard blijft en het milieu (met diezelfde rationele normen) niet te zwaar belast, en voorts de markt laten spelen.
Maar op deze kernenergiediscussie na denk ik niet dat er al teveel barrières zijn... - At 20:39 Anoniem said...
-
Bij alle privatiseringen en liberaliseringen hoor je dezelfde kritiek onder het onwetende - maar wel stemgerechtigde - volk: de prijzen zijn hoger!
Als men morgen de NMBS privatiseerdt, zal je de mensen ook horen klagen dat de prijzen onmiddellijk duurder geworden zijn. Waar men echter geen rekening mee houdt, is het feit dat de gemeenschap (uw en mijn belastingeuro's) er niet langer jaarlijks miljarden in moet pompen om ze draaiende te houden.
Geef die bedrijven dezelfde subsidies en u krijgt hetzelfde effect kwa prijs. Winstorientatie = streven naar efficiëntie, vrije markt = meer competitie met neerwaardse prijzendruk. Per definitie is dat beter voor de consument en daar is geen speld tussen te krijgen. - At 18:32 Anoniem said...
-
Een geliberaliseerde energiemarkt zal vrij snel leiden tot een situatie waarin enkele grote bedrijven de voornaamste spelers zijn. Het ligt in de logica van hun bedrijfs-en kostenstructuur dat ze mekaar niet zullen beconcurreren en voor lage prijzen gaan maar veeleer de markt netjes zullen verdelen en elkaar een mooie winstmarge gunnen. Of de consument daar beter van wordt, is nog maar de vraag.