Het confrontatiefederalisme waarmee wij leven, doet de voordelen teniet die het federalisme aan België te bieden heeft. Federalisme met twee, twee en een half of zelfs drie partners belet de federale overheid om haar rol als scheidsrechter te spelen. Omdat een van de partners in zijn eentje een meerderheid vormt, werpt hij zich op als autonome gemeenschap - 'wij zijn groot genoeg om ons lot in eigen handen te nemen' - en als vertegenwoordiger van het algemene standpunt in het land - 'de minderheid kan de meerderheid niet blijven blokkeren'. De huidige institutionele versnippering stemt weliswaar overeen met de werkelijke taalkundige verdeling, maar is dat een reden om die verdeling nog eens extra in de verf te zetten met eigen instellingen? In dit geheel wordt Brussel een gordiaanse knoop in het land. Brussel verlamt het politieke debat op nationaal niveau.

In ruimere zin verdeelt het Belgische regionalisme ons grondgebied in welomlijnde taal- en cultuurgemeenschappen. Het Vlaamse regionalisme gaat ervan uit dat welzijn te maken heeft met een beschermde cultuur. Het Waalse regionalisme ontstond als tegenhanger van het Vlaamse regionalisme. Het Brusselse regionalisme blaast het vergeelde beeld van Babel nieuw leven in: een kosmopolitische wereldstad slaagt er wonderwel in zich los te maken van het bekrompen leven elders. Door elk politiek probleem te interpreteren vanuit cultureel en taalkundig standpunt, worden de gemeenschappen vereenzelvigd met denkbeeldige identiteiten en onttrekt men hun waardevolle bijdrage aan de collectieve discussie: het België neemt in feite heel wat verbleekte mythes over van 'la Belgique de papa'. Het solidariteitsdebat is vooral zwaar geladen omdat het vereenzelvigd wordt met de taalkloof, die elke serene discussie over het belang van solidariteit in de weg staat.

Zonder te willen vervallen in een al te simplistische verdeling tussen institutionele kwesties en de 'echte problemen van de mensen', moeten we wel vaststellen dat de politiek negentig procent van de tijd bezig is met het regelen van communautaire problemen. Tijd dus voor een echt federaal debat, zodat we een gedecentraliseerd bestuur kunnen combineren met het algemeen belang van het land.

Een voorstel dat met het voorgaande rekening houdt, smelt België om in vijf gewestelijke entiteiten op basis van de vijf metropolen van het land, metropolen die in het huidige systeem in de vorm van 'provincies' gegoten zijn: Vlaanderen (hoofdstad: Gent; bevolking: 2,5 miljoen), Brabant, volledig tweetalig (hoofdstad: Brussel; bevolking: 2,4 miljoen), Henegouwen (hoofdstad: Charleroi; bevolking: 1,3 miljoen), de Ardennen die de provincies Namen, Luik en Luxemburg zouden omvatten en tweetalig Frans-Duits zijn (hoofdstad: Luik; bevolking: 1,7 miljoen) en het Noorden, een fusie van de provincies Antwerpen en Limburg (hoofdstad: Antwerpen; bevolking: 2,4 miljoen). Die vijf gewesten zouden samenkomen in de Senaat. De overbodig geworden provincies verdwijnen, terwijl de gemeenschappen niet langer nauw samenvallen met de gewesten en eindelijk hun rol van culturele schakel tussen de gewesten van het land spelen.

Zo'n voorstel is niet nieuw. Antoon Spinoy, de socialistische burgemeester van Mechelen, kwam er al mee op de proppen een halve eeuw geleden. Zonder uit te weiden over de bevoegdheden die men zou toekennen aan de vijf gewesten, lijkt dit voorstel bijzonder geschikt voor het België van nu. Federalisme met z'n vijven neemt het principe van federalisme ernstig: het lokale niveau is a priori beter geplaatst om problemen op te lossen die dit niveau aanbelangen. Het huidige systeem schenkt paradoxaal genoeg geen aandacht aan lokale, bestuurlijke eigenheden en plaatst ze op gemeenschapsniveau. Bovendien kan men in dit nieuwe systeem politieke problemen vanuit de juiste hoek benaderen. Economische problemen worden als dusdanig behandeld. Echte taalproblemen ook, in plaats van ze af te zwakken onder het eeuwige mom van het Vlaamse, economische egoïsme. Voorts vergemakkelijkt het nieuwe systeem het overleg tussen de componenten van het land.

Ten slotte zou de nieuwe, federale configuratie ook een einde maken aan het taalkundige geharrewar in de Brusselse rand, omdat die voortaan volledig tweetalig is. Het nieuwe, Brabantse Gewest wordt bijna paritair op taalkundig vlak en waarborgt dus een stevige, billijke vertegenwoordiging van de Vlamingen in Brussel. Zo'n verdeling moedigt mensen aan om Nederlands te leren in Brussel en in het oude Waals-Brabant. De chronische conflicten over nachtvluchten rond Zaventem verdwijnen grotendeels, omdat ze onder de bevoegdheid van het Brabantse Gewest vallen.

De hypothetische 'voorbeeldfunctie' van een multicultureel België voor Europa volstaat niet om Belgiës voortbestaan te waarborgen. De opbouw van een meertalige democratie is een veeleisend, ontmoedigend project waartegen nationalistische stromingen zich heftig verzetten. Maar het gaat om een uiterst modern en democratisch project, dat de bevolking de kans geeft om haar eigen lot te bepalen, in relatieve onafhankelijkheid van het culturele en institutionele gewicht dat tradities in de schaal werpt. België is geen land zonder inhoud, zoals lofzangers van het Belg-gevoel ons land maar al te graag afschilderen. Maar België kan een collectief verhaal worden dat we samen opbouwen en bedenken. Zetten we de teller weer op nul?

Waarom op zo'n kleine schaal, Vincent? Berust je argument op de maximale bevattelijkheid van een bestuursregio voor de burger op basis van een arrondissement? Wat doe je met efficiëntieoverwegingen (27 administraties) - schaalvoordelen en de invulling van het subsidiariteitsprincipe? Mij lijkt de indeling van het land in hoofdstedelijke stadstaten zoals hierboven (in het bewuste DS-opiniestuk) beschreven een goede middenweg qua bevattelijkheid en efficiëntie. Er vallen immers twee andere niveaus weg.

Dit alles met een federale staat ter coördinatie en arbitrering van belangen, die niet per se in de absurd geworden dualisering vlaming-franstalige op de meest idiote beleidsdomeinen moeten ontstaan. Stel je voor: coalities van de provincies Brabant, Henegouwen en Ant-burg om een meerderheid te behalen. Wat is de basis van je claim om net voor dat niveau te kiezen?

1. Ik geloof dat West-Vlaanderen niets van doen heeft met Oost-Vlaanderen, Brussel niets met Leuven en/of Nijvel, Limburg niets met Antwerpen en ook Namen niets met Luxemburg. Ik heb bij het in vijf verdelen het gevoel dat men opnieuw in Berlijn is en Afrika verdeelt onder de mogendheden. Ik zie geen economische of culturele raakvlakken tussen de samengevoegde landsdelen.

2. Ik geloof sterk in een lokale verankering: iedereen weet dan wie hem geacht wordt te vertegenwoordigen én dit verkleint de kloof tussen burger en politiek enorm.

3. Ik verduidelijk even mijn model: confederale staatsstructuur (Kamer voor binnenlandse zaken die boven de lagere echelons afspelen, Senaat voor internationale zaken zoals het ratificeren van verdragen, Kamer met gewone meerderheid én enkelvoudige kieskringen, Senaat met unanimiteit en één vertegenwoordiger per arrondissemen), arrondissementeel bestuur (gouverneur met verregaande bevoegdheden, kleine wetgevende raad, gouverneur verkozen) en lokale besturen. De provincies en de gewestelijke/gemeenschappen worden opgedoekt.

4. Ik ben ook tegen de scheiding Vlaanderen-Wallonië en volg o.a. de thesis van professor Storme dat een federatie met twee nooit kan bestaan. Juist omdat elke keuze van de ene automatisch bij de andere overkomt als een keuze tegen hen. Dit is veel minder het geval met (con)federaties met meerdere onderdelen. Vaak wordt vier als werkbaar minimum beschouwd. 50 zoals in de VS is natuurlijk nog idealer.

5. Hoe kleiner het bestuur, hoe minder particratie omdat individuen dan effectief het verschil kunnen maken, tegen de consensuspolitiek van de partijen in. Het politiek activisme neemt toe, zowel aan de stemkant als aan de kandidaatkant, omdat men wel degelijk iets kan veranderen. Provinciale besturen hebben de particratie en het democratisch deficit al vergroot. Waarom dan in godsnaam nog hoger gaan door provincies samen te voegen?

6. Ik kies voor arrondissementen omdat er al hele structuren rond bestaan: gerechtshoven, centrumsteden, intercommunales, ... Op termijn ben ik zelfs voor een nog verdere verkleining van de bestuursniveau's, maar op de korte termijn zijn de arrondissementen, eerder dan samengevoegde provincies, de beste tussenoplossing.

7. Subsidiariteit is belangrijk voor de burgerparticipatie. Arrondissementen komen daaraan tegemoet, samengevoegde provincies verminderen die participatie juist (nog verder). Schaalvergroting is niet van toepassing omdat alles wat beter/goedkoper kan op nationaal niveau, ook daar zal worden toegepast. En niets weerhoudt de arrondissementsbesturen er van om samen hun diensten uit te besteden aan privé-partners en zo feitelijk aan economische schaalvergroting te doen, zonder het democratisch deficit te vergroten door politieke schaalvergroting.